ความเชื่อเรื่องเจ้าแม่ไทรทอง

เจ้าแม่ไทรทอง เป็นชื่อ "นางไม้" ที่มีผู้เชื่อกันว่าได้สิงสถิตอยู่ที่ต้นไทรขนาดใหญ่ในบริเวณโรงเรียนตันหยงมัส ต้นไทรต้นนี้มีลักษณะคล้ายเป็นต้นคู่แฝดที่ติดกันและมีกิ่งใหญ่แผ่กว้างสาขา หลายกิ่ง ต้นไทรวัดโดยรอบประมาณ ๒๒ หลา เจ้าแม่ไทรทองมีอยู่หลายตนและสิงสถิตอยู่ที่กิ่งใหญ่กิ่งละ 1 ตน โดยมีหัวหน้าซึ่งในอดีตเคยเป็นหมอตำแยโปรดปรานพวงมาลัยและผ้าสีต่าง ๆ ทำให้ผู้ที่บนบานได้รับความสำเร็จก็จะนำสิ่งเหล่านี้มาแก้บน

เจ้าแม่ไทรทอง มีความสำคัญต่อคนทั่วไปที่มีความเชื่อถือเมื่อได้บนบานแล้วได้ รับความสำเร็จและได้รับโชคลาภ เช่น นายอำเภอระแงะในสมัยนั้นได้นอนฝันไปว่า "เจ้าแม่ไทรทองขอร้องอย่าให้โค่นต้นไทรต้นนี้ เพราะเจ้าแม่ไม่มีที่อยู่" นายอำเภอจึงห้ามไม่ให้เจ้าหน้าที่โค่น ทำให้นายอำเภอได้รับโชคลาภเป็นจำนวนมาก

นอกจากนั้นยังทำให้คนมีความเลื่อมใสศรัทธาและให้การเคารพนับถือ "เจ้าแม่ไทรทอง" ที่มีความศักดิ์สิทธิ์และอภินิหารต่าง ๆ เช่น เมื่อ พ.ศ.2520 มีการจัดอบรมหมอตำแย หัวหน้าของผู้จัดอบรม เห็นงูใหญ่เลื้อยเข้ามาในสถานที่จัดอบรม หัวหน้าผู้จัดอบรม (นางแมะ) จึงได้กล่าวคำขอโทษแก่เจ้าแม่ไทรทองว่า

"ขอโทษที่ผู้เข้ารับการอบรมไม่ได้บอกกล่าวเจ้าแม่ เพราะทางราชการจัดอบรมไม่ใช่พวกเธอจัดเอง หากผิดพลาดประการใดก็ขอให้อภัยด้วย"

งูก็เลื้อยไปโคนต้นไทร เมื่อ พ.ศ.2521 ลูกเสือชาวบ้านได้จัดการชุมนุม มีลูกเสือมุสลิม 2 คน ได้ถ่ายปัสสาวะบริเวณโคนต้นไทร ทำให้คนทั้งสองล้มลงแล้วดีดตัวจากพื้นหลายครั้งและสามารถพูดภาษาไทยได้ โดยพูดขึ้นว่า "พวกนี้ดูหมิ่นดูแคลนเจ้าแม่เหลือเกิน"

ทำให้ลูกเสือ 1 คนตายและรอดชีวิต 1 คน เพราะมีผู้ขอชีวิตให้ เมื่อ พ.ศ.2522 คณะ "ไทยอาสาป้องกันชาติ" (ทสปช.) ได้ไปชุมนุมกัน มีการแสดงรอบกองไฟแต่ก่อนที่จะแสดงได้มีฝนตั้งเค้ามืดครึ้ม ผู้แทนของคณะจึงได้บนบานกับ "เจ้าแม่ไทรทอง" ว่าอย่าให้ฝนตก

ปรากฏว่าฝนก็ไม่ตก เมื่อ พ.ศ.2524 "คณะไทยอาสาป้องกันชาติ" (ทสปช.) ได้กล่าวลา "เจ้าแม่ไทรทอง" เพื่อไปร่วมพิธีรับน้องใหม่ที่กิ่งอำเภอสุคิรินและขอให้ "เจ้าแม่ไทรทอง" ไปให้ความคุ้มครองเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในการเดินทาง ในขณะที่รถยนต์จอดอยู่ที่เขาลาด ปรากฏว่ารถยนต์ไม่มีคนขับได้วิ่งขึ้นไปบนเนินและจอดอยู่บริเวณใกล้ต้นไทร เชื่อกันว่าต้นไทรนั้นเป็นน้องของต้นไทรที่ อำเภอระแงะ ซึ่ง "เจ้าแม่ไทรทอง" สิงสถิตอยู่

ผู้ที่มีความเชื่อถือ "เจ้าแม่ไทรทอง" จะบนบานเกี่ยวกับเรื่องที่ตนต้องการ เมื่อได้รับความสำเร็จจากการบนบานก็จะนำผ้าสีต่าง ๆ มาพันรอบต้นไทรหลายผืนและพวงมาลัยดอกไม้สดและแห้งมาแขวนไว้ที่ต้นไทร เพื่อเป็นการแก้บน